Kara umowna za niezawinione opóźnienie w dostawie towarów w kosztach
podatkowych?
Według fiskusa – mimo odmiennej opinii sądów – wciąż nie.
Zgodnie natomiast z ogólnym przepisem regulującym kwestię dopuszczalności
kwalifikowania wydatków jako kosztów uzyskania przychodów (KUP), kosztami uzyskania
przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub
w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów
wymienionych w art. 16 ust. 1.
Natomiast art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT stanowi, że nie uważa się za KUP kar
umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług
oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów
albo wykonanych robót i usług.
W orzecznictwie podkreśla się, że zapłata kary umownej z tytułu opóźnienia realizacji
kontraktu może stanowić KUP, jeżeli:
- obowiązek zapłaty kary umownej powstał pomimo dochowania przez podmiot
należytej staranności przy realizacji kontraktu i mieści się w zakresie dopuszczalnego
ryzyka gospodarczego. Zapłata kary nie może być zatem skutkiem ewidentnie
zawinionego działania tego podmiotu; - zapłata kary umownej służy osiągnięciu przychodów lub zachowaniu/zabezpieczeniu
ich źródła, tj. np. utrzymaniu dobrych relacji z kontrahentami z którym współpraca
będzie kontynuowana.
Z drugiej strony organy podatkowe w indywidualnych interpretacji podatkowych
niejako automatycznie uznają praktycznie każdy rodzaj kary umownej za podlegający wyłączeniu z KUP na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, uznając że do kategorii „wad dostarczanych towarów, wykonanych robót i usług” należy zaliczyć każdy przypadek nienależytego wykonania obowiązków podatnika, w tym również opóźnienie w wykonaniu zobowiązania. Zdaniem organów, nie ma tu znaczenia przyczyna niedochowania terminu.
Takie stanowisko zostało również przyjęte w najnowszej interpretacji indywidualnej z 28 października 2022 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.748.2022.1.JG, w której organ wskazał, że z kosztów uzyskania przychodów na podstawie ww. przepisu należy wyłączać wszelkie kary umowne z wymienionych powyżej kategorii, niezależnie od tego, czy są one skutkiem szkody powstałej w następstwie winy dłużnika, czy też szkody, na której powstanie dłużnik nie miał wpływu (brak rozróżnienia na odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka).
Pomimo od lat niekorzystnego stanowiska prezentowanego przez organy podatkowe w powyższym zakresie, sądy administracyjne nadal stoją na stanowisku, że wyłączeniu z kosztów uzyskania przychodów podlegają jedynie kary umowne i odszkodowania wskazane expressis verbis w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.
Tym samym wielu podatnikom nie pozostaje nic innego jak zaskarżenie otrzymanej
interpretacji indywidualnej do sądu administracyjnego.