Połączenia i przejęcia (M&A) to skomplikowane procesy, które wiążą się z wieloma wyzwaniami – prawnymi, podatkowymi, rachunkowymi jak i operacyjnymi. Jednym z najistotniejszych aspektów, który może decydować o sukcesie lub porażce całego przedsięwzięcia, jest odpowiednie zarządzanie compliance, w tym compliance podatkowym. Zgodność z przepisami prawa w trakcie połączenia firm może nie tylko zapobiec ryzyku, ale także stanowić fundament dla płynnej integracji organizacji.
Czym jest compliance w kontekście połączeń firm?
Compliance, czyli zgodność z przepisami prawa, odnosi się do przestrzegania wszelkich regulacji, standardów i norm, które obowiązują. W procesie połączenia firm compliance dotyczy nie tylko kwestii prawnych i podatkowych, ale także ochrony danych, zarządzania ryzykiem, odpowiedzialności korporacyjnej i etycznych standardów działalności.
Kluczowe obowiązki podatkowe compliance podczas połączenia firm:
- Rozliczenie księgowe połączenia spółek i złożenie CIT-8 za rok połączenia
Istnieją dwie metody księgowania połączenia – metoda łączenia udziałów i nabycia udziałów, w zależności od powiązań kapitałowych między łączonymi podmiotami.
Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o CIT, jeżeli z odrębnych przepisów wynika obowiązek zamknięcia ksiąg rachunkowych (sporządzenia bilansu) przed upływem przyjętego przez podatnika roku podatkowego, za rok podatkowy uważa się okres od pierwszego dnia miesiąca następującego po zakończeniu poprzedniego roku podatkowego do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych. W tym przypadku za następny rok podatkowy uważa się okres od dnia otwarcia ksiąg rachunkowych do końca przyjętego przez podatnika roku podatkowego.
Co do zasady, na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości, połączenie spółek przez przejęcie skutkuje koniecznością zamknięcia ksiąg w jednostce przejmowanej (art. 12 ust. 2 pkt 4 UoR).
Jednakże, w myśl art. 12 ust. 3 pkt 2 UoR, można nie zamykać ksiąg rachunkowych w przypadku połączenia jednostek, jeżeli rozliczenie połączenia następuje metodą łączenia udziałów opisaną w art. 44c UoR i nie powoduje powstania nowej jednostki.
Tym samym, przy rozliczeniu połączenia metoda łączenia udziałów – brak jest obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego spółki przejmowanej za okres od początku roku obrotowego do dnia połączenia, brak konieczności złożenia deklaracji CIT-8 w imieniu spółki przejmowanej za okres od początku roku podatkowego do dnia połączenia.
- Aktualizacja danych w urzędzie skarbowym i ZUS
Spółka przejmująca aktualizuje dane nieobjęte wpisem do KRS przez formularz NIP-8 (np. rachunki bankowe używane przez spółkę przejmowaną, które będą wykorzystywane przez spółkę przejmującą oraz miejsca prowadzenia działalności);
Spółka przejmująca składa VAT-Z „w imieniu” spółki przejmowanej informując o zakończeniu przez spółkę przejmowaną działalności gospodarczej (w praktyce zazwyczaj przyjmuje się, że na formularzu są dane spółki przejmowanej, podpisuje osoba umocowana z ramienia spółki przejmującej jako sukcesor).
Koniecznym jest wyrejestrowanie w imieniu spółki przejmowanej pracowników w ZUS i zarejestrować ich w spółce przejmującej (w szczególności: ZUS-ZWA, ZUS-ZUA, ZUS-ZZA).
Koniecznym jest również wyrejestrowanie spółki przejmowanej jako płatnika ZUS (ZWA).
- Miesiąc połączenia i złożenie deklaracji VAT za spółkę przejmowaną
Zgodnie z interpretacją z 5 lutego 2020 r., w sprawie o sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.798.2019.1.RG, wskazano, że:
„Momentem, w którym skończy się byt prawny Wnioskodawcy, tj. spółki przejmowanej będzie dzień połączenia. Zatem, ostatnia deklaracja podatkowa dotycząca działalności Wnioskodawcy, tj. spółki przejmowanej powinna zostać złożona za ostatni okres jej istnienia i powinna zawierać dane podatkowe obejmujące okres: od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego do dnia poprzedzającego dzień połączenia, ponieważ deklaracja podatkowa dotyczyć będzie okresu rozliczeniowego, w którym Wnioskodawca, tj. spółka przejmowana posiadać będzie jeszcze osobowość prawną i będzie odrębnym podatnikiem podatku VAT. W dniu połączenia Wnioskodawca, tj. spółka przejmowana nie będzie już posiadała bytu prawnego. Zatem to spółka przejmująca będzie zobowiązana do złożenia deklaracji podatkowej w imieniu Wnioskodawcy, tj. spółki przejmowanej, która powinna zawierać dane Wnioskodawcy, tj. spółki przejmowanej (w tym jej numer NIP) z zastrzeżeniem, że deklarację tę podpisze i złoży, jako sukcesor praw i obowiązków, podmiot przejmujący i powinna być ona złożona w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po zakończonym okresie rozliczeniowym. W deklaracji tej powinny zostać wykazane kwoty wynikające z faktycznego rozliczenia działalności spółki przejmowanej w okresie od 1. dnia okresu rozliczeniowego do dnia poprzedzającego dzień połączenia włącznie.
W konsekwencji powyższego, Wnioskodawca, tj. spółka przejmowana nie będzie zobowiązana do złożenia deklaracji podatkowej za okres, w którym dojdzie do połączenia podmiotów, bowiem obowiązek ten będzie ciążył na spółce przejmującej.”.
- Rozpoznawanie przychodów/kosztów oraz VAT należnego i naliczonego w odpowiedniej spółce tj. spółce przejmowanej albo spółce przejmującej
Sukcesja podatkowa
W myśl art. 493 § 2 KSH „Połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby, odpowiednio spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej (dzień połączenia).”.
Zgodnie z art. 93 § 1. OP Osoba prawna lub spółka komandytowo-akcyjna zawiązane (powstałe) w wyniku łączenia się: 1) osób prawnych, 2) osobowych spółek handlowych, 3) osobowych i kapitałowych spółek handlowych – wstępują we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki każdej z łączących się osób lub spółek (generalna sukcesja prawa podatkowego).
W myśl art. 93 § 2 OP, Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do osoby prawnej i spółki komandytowo-akcyjnej łączących się przez przejęcie:
1) innej osoby prawnej (osób prawnych);
2) osobowej spółki handlowej (osobowych spółek handlowych).
Moment rozpoznania zdarzenia podatkowego / a moment połączenia
Generalnie, czynnikiem decydującym u jakiego podmiotu (spółki przejmowanej albo spółki przejmującej) powinien zostać rozpoznany przychód podatkowy / koszt podatkowy/ vat należny / vat naliczony – decydują zasady rozpoznawania danego rodzaju zdarzenia podatkowego na gruncie przepisów prawa podatkowego, czyli ogólnie rzecz ujmując:
- księgowość powinna określić, w którym momencie powinna rozpoznać dane zdarzenie podatkowe zgodnie z zasadami ogólnymi i kolejno;
- odnieść datę zdarzenia podatkowego do daty połączenia (sprawdzić czy rozpoznanie w dacie połączenia i po nim, czy przed nim) i kolejno;
- odnieść datę zdarzenia do deklaracji konkretnego podmiotu; przy czym wskazać należy że w dniu połączenia i po nim wszelkie dokumenty składa spółka przejmująca (ona je podpisuje) ponieważ spółka przejmująca przestała istnieć.
Przykład:
Zgodnie z interpretacją w sprawie o sygn. 0114-KDIP4-1.4012.68.2021.4.RMA z 21 maja 2021 r. (wnioskodawcą była spółka przejmująca):
„W ocenie Wnioskodawcy, wystawione/otrzymane w dniu i po dniu połączenia przez Spółkę Przejmującą faktury korygujące powinny zostać uwzględnione zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o VAT: odpowiednio, jeśli zgodnie z przepisami faktura korygująca będzie miała zostać ujęta w okresie od dnia połączenia to zostanie ona ujęta w odpowiedniej deklaracji VAT oraz/i w Jednolitym Pliku Kontrolnym Spółki Przejmującej. Jeśli natomiast faktura korygująca będzie miała zostać ujęta w okresie przed dniem połączenia to zostanie ona ujęta w odpowiedniej deklaracji VAT oraz/i w Jednolitym Pliku Kontrolnym Spółki Przejmowanej (w tym poprzez dokonanie korekty tej deklaracji oraz/ i Jednolitym Pliku Kontrolnym).”.
- Zarządzanie komunikacją wewnętrzną i zewnętrzną
Połączenie firm wiąże się z licznymi zmianami organizacyjnymi. Zespół compliance musi zadbać o to, aby komunikacja z pracownikami, klientami oraz urzędami była zgodna z obowiązującymi przepisami, w tym przepisami dotyczącymi ujawniania informacji poufnych. Ważne jest, aby informować wszystkie zainteresowane strony o procesie w sposób jasny i zgodny z normami.
Podsumowanie
Compliance w trakcie połączenia firm jest kluczowe dla zapewnienia zgodności z przepisami prawnymi, podatkowymi oraz dla uniknięcia ryzyk związanych z fuzjami i przejęciami. Zarządzanie obowiązkami compliance wymaga skrupulatnego podejścia, ścisłej współpracy z zespołem prawników, doradców podatkowych oraz menedżerów odpowiedzialnych za integrację organizacyjną. Odpowiednio zarządzane compliance może przyczynić się do sukcesu połączenia firm, zapewniając stabilność prawną i operacyjną oraz wspierając długoterminowy rozwój organizacji.
Jeżeli niniejszy artykuł był dla Ciebie interesujący, możesz również zapoznać z wpisem:
- Pułapki podatkowe przy reorganizacjach w grupach kapitałowych: największe błędy, które mogą kosztować; https://ntaxhub.pl/pulapki-podatkowe-przy-reorganizacjach-w-grupach-kapitalowych-najwieksze-bledy-ktore-moga-kosztowac/
Jeśli masz wątpliwości dotyczące któregoś z punktów, skonsultuj się z nami przez formularz:
- „Konsultacja Wstępna”: https://ntaxhub.pl/kontakt/
Jeśli ten wpis był dla Ciebie pomocny i chcesz być na bieżąco, zapisz się do naszego newslettera: